rekrutacja
Współczesna edukacja medyczna stanowi wyzwanie dla zarówno dla ustawodawców jak i kadry dydaktycznej oraz osób uczących się. Należy podążać za rozwijającymi się światem nauki i edukacji, jednak najważniejszym elementem edukacji medycznej na uczelniach wyższych, powinno być bezpieczeństwo. Bezpieczeństwo przede wszystkim pacjenta, ale również bezpieczeństwo studentów się oraz nauczycieli. Wielu autorów prac naukowych jednoznacznie wskazuje, że jakość opieki zdrowotnej wzrasta wraz z poziomem bezpieczeństwa. Niniejsza praca opisuje nowoczesną metodę edukacyjną, jaką jest wykorzystanie symulacji medycznej w nauczaniu akademickim. Symulacja medyczna to narzędzie wykorzystywane w edukacji medycznej do realizacji zajęć na poziomie przeddyplomowym jak i podyplomowym. Nadrzędną rolą symulacji medycznej w kształceniu przyszłych kadr medycznych jest próba odzwierciadlenia warunków klinicznych na etapie uczenia się. Wydaje się być zasadnym, iż stwierdzenie, że symulacja medyczna to nauka w bezpiecznych warunkach, ponieważ daje możliwość ćwiczenia poprzez wykonywanie różnych procedur medycznych w bezpiecznych i powtarzalnych warunkach. Każdy student lub uczestnik symulacji ma możliwość uczenia się, dokładnie w takim samym środowisku. Uczący się ma możliwość popełnienia błędów, które nie ponoszą za sobą konsekwencji wyrządzenia szkody pacjentowi. Symulacja jest również pomostem łączącym wiedzę teoretyczną z wiedzą praktyczną, jednakże nie może zastąpić bezpośredniego kontaktu z pacjentem oraz światem klinicznym. Studenci realizujący zajęcia w centrach symulacji medycznej mają możliwość zetknąć się z potencjalnymi sytuacjami, które mogą zdarzyć się w praktyce klinicznej. Działania te korzystnie wpływają na minimalizowanie stresu oraz ryzyka popełnienia błędu. Oczywiście nie w każdym przypadku udaje się osiągnąć zamierzony efekt, jednak bazując na wiedzy autorytetów edukacji medycznej, należy wdrażać tę metodę edukacyjną.
Badania pokazują, że osoby uczące się, które uczestniczyły w zajęciach realizowanych w oparciu o symulację medyczną zdecydowanie lepiej zdają egzaminy zawodowe, co przekłada się jakość świadczonej przez nich pracy w systemie opieki zdrowotnej. Dodatkowo w literaturze bardzo mocno podkreślany jest fakt, że dzięki zastosowaniu symulacji medycznej wzrasta poziom bezpieczeństwa pacjentów. W centrach symulacji medycznej na każdym etapie uczenia się wykorzystywany jest kontekst kliniczny. W początkowej fazie nabywania umiejętności stricte techniczno-manualnych, jest on ograniczony, natomiast w kolejnych etapach edukacji, kiedy umiejętności te wzbogacane są o umiejętności behawioralne i kompetencje społeczne, kontekst kliniczny jest nieodłącznym elementem nauki. Dzięki temu studenci od początku, uczeni są humanizacji w medycynie i stawianie pacjenta oraz jego bezpieczeństwa jako nadrzędny priorytet 1.
Wykorzystanie symulacji medycznej w nauczaniu przeddyplomowym na terenie Polski uwarunkowane jest w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Dla szkół wyższych, uniwersytetów i akademii obowiązkiem jest, aby w procesie edukacyjnym wykorzystywać techniki symulacji medycznej 2, 3.
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie symulacji medycznej jako narzędzia wykorzystywanego w edukacji medycznej na kierunku Pielęgniarstwo. Autor przedstawia metodykę nauczania z zastosowaniem symulacji medycznej, podział symulacji medycznej na wierności, tworzenie i realizacja scenariuszy symulacyjnych, debriefing jako metodę, która pozwala na autorefleksję, sposoby zarządzania zespołem w kryzysie, jako element niezbędny w procesie dydaktycznym, metody oceny na przykładzie egzaminu OSCE oraz przykłady praktycznych zajęć na kierunku pielęgniarstwo.
Edukacja medyczna to dziedzina nauki, łącząca ze sobą praktykę i teorię, które mają za zadanie przenikać się oraz wzajemnie się uzupełniać obejmuje kształcenie zarówno studentów kierunków medycznych jak i podnoszenie kwalifikacji medyków pracujących w systemie ochrony zdrowia. Zajmuje się wszystkimi aspektami związanymi z kształceniem zarówno przeddyplomowym jak i podyplomowy. W edukacji medycznej ważne jest, aby nie odłączać od siebie zagadnień teoretycznych i umiejętności praktycznych, co więcej zadaniem edukatorów medycznych jest dołożenie wszelkich starań, aby te dwa obszary ze sobą współpracowały. Powstanie uniwersytetów spowodowało bardzo mocne ugruntowanie się nauczania teoretycznego nad praktyką. Dane w literaturze i odkrycia akademickie przyczyniły się do dużego rozwoju medycyny, jak również podejścia edukacyjnego, co zostało ugruntowane z początkiem XX wieku przez amerykańskiego eksperta do spraw edukacji A. Flexnera. Jego podejście dotyczyło konieczności oparcia kształcenia akademickiego o osiągnięcie naukowe głównie w obszarach tak zwanych nauk podstawowych (anatomia, fizjologia). Podejścia i koncepcja Flexnera doprowadziła do silnego rozwoju naukowego, kosztem zaangażowania nad praktyczną opieką nad pacjentem. Do rozwoju i opracowań nowych koncepcji uczenia siebie i innych przyczynił się rozwój nauk psychospołecznych i neurofizjologii. Dzięki odkryciom między innymi zasad kognitywnego uczenia się, zwrócono uwagę na psychologiczne i umysłowe aspekty zapamiętywania, które związane są z powiązaniem informacji już istniejących, powtarzaniem czy tworzeniem skojarzeń. Dodatkowo teoria związana z samodeterminacją podkreśla wagę i znaczenie motywacji do uczenia się studenta, jaki i obowiązek mobilizowania nauczycieli na zasadzie relacji partnerskich do osiągania wspólnego celu, jakim jest zdobywanie wiedzy, umiejętności i kompetencji w bardziej efektywny sposób.
W edukacji medycznej na uwagę zasługują dwie teorie, które miały zasadniczy wpływ na jej rozwój. Pierwsza z nich to teoria Kolba. Mówi ona o procesie uczenia się jako cyklu powtarzających się zdarzeń: doświadczenia obserwacji asymilacji oraz refleksji. Dzięki podkreśleniu znaczenia osobistego doświadczania, nastąpiła zmiana obłożenia metodami dydaktycznymi takimi jak wkłady na zajęcia praktyczne (w tym symulacyjne). Druga teoria autorstwa Knowleas, dała początek subdyscyplinie pedagogiki – andragogika. Zajmuje się podejściem do uczenia się ludzi dorosłych. Nie należy postrzegać procesu uczenia się i uczenia innych jako procesu identycznego dla wszystkich grup wiekowych. Ważnym jest, zdawać sobie sprawę, że każdy uczy się inaczej, co związane jest z wiekiem oraz wcześniejszymi doświadczeniami jak i oczywiście predyspozycjami 3. Dlatego tak ważne jest podejście dydaktyków w edukacji medycznej, którzy odpowiedzialni są za różne grupy zawodowe, aby dobierać optymalne i ustandaryzowane sposoby kształcenia, wyizolowane na poszczególnych odbiorców. Celem tych działań zawsze musi być najwyższa jakość kształcenia oraz poprawa poziomu bezpieczeństwa pacjenta i jakości świadczonych usług w sektorze ochrony zdrowia. Istotna powinna być świadomości nauczycieli akademickich o nieustanie rozwijających się możliwościach technologicznych i metodycznych w edukacji studentów na kierunkach medycznych. Dodatkowo nieodłącznym elementem podążania za zmianami kształcenia, jest bieżące śledzenie zmian w rozporządzeniach określających sposoby realizacji standardów kształcenia. Zadanie jakie stoi przed wykładowcami to dobranie modelu uczenia do oczekiwań wynikających z aktów prawnych odpowiadającego na aktualne potrzeby rynkowe. Bardzo ważną kwestią jest umiejętność odpowiedniego dostosowania standardów kształcenia do modelu dydaktycznego w kontekście lokalnych potrzeb i oczekiwań 5. Aby współcześni edukatorzy mieli możliwość wdrażania nowoczesnych rozwiązań, konieczne wydaje się, aby władze uczelni zwróciły uwagę na system szkoleń nauczycieli akademickich. Uczenie to dla dydaktyka nieustanna potrzeba rozwijania się. Dlatego, tak ważna jest inwestycja w rozwój kadry dydaktycznej, która stanowi trzon stabilności i jakości uczelni wyższych. Nie ma możliwości zachowania wysokiego poziomu nauczania bez dobrze wyszkolonych nauczycieli. Oczywiście na końcowy efekt jakości nauczania, ma wpływ wiele czynników. Ale bez wątpienia inwestycja w szkolenia kadry są niezbędne. Kłopotliwą kwestią dla wielu uczelni w Polsce jest niski poziom wiedzy studentów przyjmowanych na kierunki medyczne, co przekłada się bezpośrednio na uzyskiwane przez nich dalsze wyniki. Obecnie na studia rekrutowane są osoby z niżu demograficznego, co siłą rzeczy zmniejsza rywalizację o miejsca. Kolejną kwestią jest liczba uczelni, które umożliwiają podejmowanie studiów. Jednak chcąc zachować prestiż i wysoki poziom nadrzędną cechą musi być jakość świadczonych usług. I zawsze należy stawiać na JAKOŚĆ, a nigdy na JAKOŚ to będzie 6.
Bezpieczeństwo pacjenta ma ogromny wpływ na sukces w procesie terapeutycznym leczenia, stało się jedną ze specjalistycznych dziedzin w sektorze ochrony zdrowia. Nauczyciele akademiccy oraz studenci studiów medycznych powinni być świadomi znaczenia tego zagadnienia. Proces szkolenia przyszłych kadr medycznych powinien w sposób systemowy rozwijać kulturę bezpieczeństwa pacjenta. Celem rozwoju tego zagadnienia jest minimalizacja liczby zdarzeń niepożądanych, które definiowane są jako szkoda wywołana w trakcie lub w efekcie leczenia, niezwiązana z przebiegiem choroby 7. Pierwszym badaniem, które przedstawiało rozmiar szkód powstałych w procesie leczenia, było badanie przeprowadzone w 1991 roku: przez Harvard Medical Practice Study. Analizie poddano wybrane losowo przypadki przyjęcia do placówek medycznych. W 3,7% sytuacjach dochodziło do zdarzeń niepożądanych. Głównym powodem zaistniałej sytuacji były zaniedbania ze strony personelu 8. Warto zwrócić uwagę, na fakt, że występujące zdarzenia niepożądane w zdecydowanej większości wynikały z zaniedbań i rutyny. Przyczynia się do tego brak lub niewłaściwa komunikacja, która jest kluczowa we właściwej interpretacji sytuacji i ocenie pacjenta. Niewłaściwa opieka nad pacjentami to skutek zaniedbań w procesie komunikowania oraz niechęci do kształtowania umiejętności efektywnej komunikacji. Dodatkowo błędy medyczne paradoksalnie wynikają z ogromnego zapotrzebowania na świadczenia medyczne, natłok obowiązków, zwiększony poziom stresu personelu wpływa negatywnie na jakość wykonywanych przez nich obowiązków. Ponadto zagrożenie stanowi rozwijająca się technologia, m.in. poprzez bezgraniczne zaufanie systemom informatycznym.
Istotny jest fakt, że tego typu zdarzenia nie są rejestrowane, analizowane z których następnie wyciągane byłby wnioski na przyszłość 9. Poprawa jakości udzielanych świadczeń, jest możliwa poprzez szkolenie pracowników w tym zakresie.
Zasadnym wydaje się, że w kontekście opisanych zjawisk, należałoby zastanowić się, jak dostosować program studiów medycznych tak, aby kształtował umiejętności i postawy, które wpływałby na redukcję ilość zdarzeń niepożądanych. Przykładem treści, które powinny znajdować się w standardach kształcenia na wszystkich kierunkach medycznych to: komunikacja z pacjentem; komunikacja w zespole medycznym; praca zespołowa w zespołach interdyscyplinarnych i nieprofesjonalnych. Symulacja medyczna jest idealnym narzędziem do realizacji i osiągania takich efektów nauczania. Wyzwaniem dla wszystkich uczelni jest podęcie próby kształcenia inprofesjonalnego (studenci różnych kierunków). Jednak patrząc na rzeczywistość kliniczną to absolwenci pracują i komunikują się właśnie w środowisku interprofesionalnym czyli: lekarz – pielęgniarka, pielęgniarka – ratownik medyczny, ratownik medyczny –położna, fizjoterapeuta – pielęgniarka i tym podobne. Idealnie byłoby, gdyby studenci mieli możliwość współpracy między sobą już na etapie szkolenia przeddyplomowego 10.
Symulacja to kreowanie zdarzeń w bezpiecznych i powtarzalnych warunkach, które odzwierciedlają rzeczywistość. Symulacja Medyczna to technika dydaktyczna która wykorzystywana jest w edukacji medycznej. Jej celem jest odzwierciedlenie warunków klinicznych w sztucznym środowisku symulacyjnym. Symulacja sięga bardzo odległych czasów. Pierwszą grą symulacyjną były szachy. To strategiczna gra mająca na celu ćwiczenie taktycznych działań w bezpiecznych warunkach. W czasach starożytnych do nauki anatomii wykorzystywane były modele anatomiczne – co jest swego rodzaju symulacją medyczną. Geneza symulacji medycznej jaką znamy do dziś to bez wątpienia początek dwudziestego wieku. W latach dwudziestych miało miejsce przełomowe wydarzenie, które zmieniło symulację na całym świecie. W 1929 r. Edwin Link skonstruował pierwszy symulator lotu „Blue box”. W tych czasach lotnictwo rozwijało się, niemniej jednak dochodziło do bardzo dużej ilości wypadków lotniczych, wydarzenia te zdeterminowały chęć zmiany na lepsze. Zastanawiano się w jaki sposób ograniczyć ilość katastrof lotniczych, a tym samym ograniczyć liczbę ofiar. Powstanie pierwszego symulatora na świecie miało za zadanie wykształcić w pilotach zachowania, dzięki którym będą mogli zredukować liczbę popełnianych błędów a tym samym zmniejszyć liczbę wypadków i zwiększyć bezpieczeństwo pasażerów. Idea była bardzo prosta - nauczymy się latać w sytuacjach klasycznych oraz w sytuacjach ekstremalnie nieprzewidywalnych, trudnych i niespotykanych- bez narażenia bezpieczeństwa realnych pasażerów.
Przebieg rozwoju symulatorów w lotnictwie cywilnym obserwowało dowództwo armii Stanów Zjednoczonych. Widząc realne efekty wykorzystania symulacji w szkoleniu pilotów, podjęli decyzję, aby tę metodę wykorzystać również u nich. Na przestrzeni zaledwie kilku lat w armii USA, pojawiło się blisko 10 000 symulatorów, które poprawiały umiejętności pilotów wojskowych. Każdy z nich miał okazję przechodzić wielogodzinne szkolenie, które poprawiało jego zdolności kierowania statkiem powietrznym. Symulator Linka posiadał kokpit, przypominający kokpit prawdziwej maszyny, dodatkowo symulował zmiany kierunku lotu oraz turbulencje. Miał wersję zarówno samolotu pasażerskiego jak i bombowca wojskowego. Symulator Linka był tylko początkiem symulacji w lotnictwie. W późniejszych etapach, symulatory ewoluowały o coraz to nowsze rozwiązania cyfrowe. W latach dziewięćdziesiątych symulatory były niemalże identyczne, jak prawdziwe maszyny, które posiadały wszystkie systemy lotnicze. Dodatkowo zwiększono liczbę osób mogących ćwiczyć równolegle.
Techniki symulacyjne, które wykorzystywane były w lotnictwie bez wątpienia przyczyniły się do jakości szkoleń pilotów i członków załogi samolotów, a tym samym wpłynęły na bezpieczeństwo pasażerów. Symulacja, która zrewolucjonizowała lotnictwo, stała się wzorem dla innych dziedzin nauki i została z powodzeniem aplikowana do nauk medycznych 11.
Celem symulacji jest kształtowanie tak zwanej nieświadomej kompetencji. Oznacza to, że osoba szkolona ćwiczy i wykształca pewne nawyki, które poprawiają jej zdolność do wykonywania zadań w realnym środowisku. Jednak zawsze wymaga się od szkolonego, aby był w stanie dostosować swoje postępowanie do zmieniającej się sytuacji. Należy unikać kształtowania nawyków, które nie mogą być kontrolowane.
Symulacja Medyczna która wykorzystywana jest w szkoleniu zarówno przed dyplomowym przyszłych kadr medycznych, jak i podyplomowym dąży do osiągnięcia zamierzonego celu, jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim pacjentom oraz wysoki poziom jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych. Środowisko symulacyjne odzwierciedla rzeczywistość kliniczną, co pozwala zwiększyć realizm odbywania szkolenia. Symulacja medyczna jest swego rodzaju pomostem, który ma łączyć wiedzę teoretyczną z umiejętnościami praktycznymi, które dają możliwość implementacji zdobytego doświadczenia i wiedzy w pracy klinicznej. Najważniejszym aspektem jest zrozumienie przez wszystkich dydaktyków wykorzystujących symulację medyczną w edukacji jaką rolę symulacja odgrywa w procesie kształcenia. Należy pamiętać że symulacja Medyczna nie może zastąpić kontaktu z pacjentem w środowisku szpitalnym jej zadaniem jest przygotowanie do tego spotkania w warunkach zbliżonych do rzeczywistych 12. Symulacja jako metoda edukacyjna, posiada bardzo wiele zalet, niemniej nie jest wolna od ograniczeń. Ograniczeniami symulacji medycznej na pewno są wysokie koszty wykorzystania symulacji w procesie edukacyjnym studentów oraz fakt, że symulacja nigdy nie zastąpi kontaktu z pacjentem, zatem konieczne jest wejście studentów w świat kliniczny 13.
| Tabela 1. Zalety symulacji medycznej dla studenta | |
| 1. | Poprawia bezpieczeństwo pacjentów |
| 2. | Zapewnia bezpieczeństwo dla osób uczących się |
| 3. | Umożliwia standaryzację metody nauczania |
| 4. | Umożliwia wszystkim uczącym się realizację zajęć w takich samych warunkach lokalowych |
| 5. | Umożliwia wszystkim uczącym się realizację zajęć o identycznej tematyce z zachowaniem wszystkich szczegółów dzięki wystandaryzowanym scenariuszom symulacyjnym |
| 6. | Umożliwia popełnianie błędów przez uczących się bez konsekwencji dla zdrowia i życia pacjentów |
| 7. | Umożliwia realizację scenariuszy o rzadkiej tematyce oraz wysokim stopniu skomplikowania |
| 8. | Umożliwia powtarzanie przez uczących się procedur i scenariuszy wielokrotnie |
| 9. | Umożliwia wzbudzenia autorefleksji podczas debriefingu |
| 10. | Umożliwia sprawiedliwą i ustrukturyzowaną metodę oceny |
| 11. | Umożliwia kształtowanie postaw i kompetencji. |
Symulacja medyczna może stworzyć warunki, które są powtarzalne, a których nie ma możliwości do stworzenia w warunkach klinicznych. W zajęciach klinicznych odbywających się w szpitalu nie zawsze dostępni są pacjenci, których jednostki chorobowe pokrywały by się zrealizowano tematyką zajęć. W związku z tym klinicyści prowadząc zajęcia w warunkach szpitalnych, nie zawsze mają możliwość przedstawienia omawianych zagadnień. Zajęcia, które wykorzystują techniki symulacji medycznej dają ten komfort, że zawsze tematyka zajęć jest możliwa do realizacji, ponieważ to instruktor kreuje zarówno pacjenta jak i otaczające go środowisko. Ćwiczenia w warunkach symulacyjnych dają możliwość popełnienia błędów w bezpiecznym i powtarzalnym środowisku, a błędy te, nie skutkują narażeniem na niebezpieczeństwo pacjentów. Student, który ma możliwość uczyć się w warunkach symulowanych jest w stanie do momentu osiągnięcia efektu dydaktycznych, przećwiczyć swoje postępowanie w różnych scenariuszach symulacyjnych za których przygotowanie odpowiedzialni są specjaliści. Najważniejszy jednak element to możliwość dokonania analizy i autorefleksji dzięki której student wyciąga wnioski na przyszłość. Jest to możliwe dzięki debriefingowi, który może być prowadzony w oparciu o nagrania audiowizualne 14.
W Polsce symulacja medyczna rozwija się bardzo dynamicznie w nauczaniu przeddyplomowym., dzięki regulacjom prawnym, które włączyły tę technikę edukacyjną w standardy kształcenia na większości kierunków medycznych. Dodatkowo symulacja medyczna w Polsce rozwija się, dzięki pozyskiwanym środkom z funduszy europejskich. Większość centr symulacji medycznej, które powstają na terenie naszego kraju finansowane są lub współfinansowane są środków Unii Europejskiej z Rozwojowy: Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój. W szkołach medycznych, które realizują kształcenie na kierunkach wieloprofilowych powstają centra symulacji medycznej o charakterze wieloprofilowym i interprofesjonalnym. Na uczelniach wyższych, które realizują monoprofilowe kierunki, mają wyspecjalizowane monoprofilowe centra symulacji medycznej, które dedykowane są poszczególnym kierunkom np. kierunkowi pielęgniarstwo 15. Należy pamiętać że Symulacja Medyczna to nie infrastruktura i nowoczesne symulatory, to przede wszystkim technika i filozofia myślenia, która ma za zadanie zmienić sposób kształcenia na bardziej efektywny, zwiększając bezpieczeństwo pacjentów poprzez poprawę jakości udzielanych świadczeń.
Symulacja Medyczna dzięki swojej uniwersalności została podzielona ze względu na wiarygodność. Wyróżnia się trzy główne rodzaje symulacji medycznej:
Symulacja medyczna niskiej wierności to technika, która stosowana jest w nauczaniu umiejętności techniczno-manualnych, izolowanych procedur klinicznych, bez rozbudowanego kontekstu klinicznego. W symulacji niskiej wierności wykorzystuje się sprzęt umożliwiający wielokrotnie powtarzanie danej czynności. Poprzez powtarzalność wykonywanych procedur uczący nabiera pewności oraz wykształca w sobie nawyki, które pozwalają na wykonanie danej czynności w sposób swobodny i bezpieczny Ma to na celu minimalizację ryzyka popełnienia błędu i narażenia pacjentów w rzeczywistości klinicznej. Student wykonujący procedurę kliniczną w szpitalu, którą wyćwiczył warunkach symulowanych, wykonuje ją po raz kolejny. Dzięki temu, istnieje prawdopodobieństwo, że czynność na pacjencie, zostanie wykonana poprawnie. Przykładem uczenia studentów za pomocą symulacji niskiej wierności jest uczenie ich podstawowych umiejętności klinicznych np. z zakresu podstaw pielęgniarstwa: procedury inwazyjnej
Ćwiczenia odbywają się pod stałym nadzorem nauczyciela, który prezentuje prawidłowość wykonania poszczególnej procedury, a następnie kontroluje ćwiczących i na bieżąco koryguje zaistniałe błędy. Wykorzystywany sprzęt w symulacji niskiej wierności, to gównie trenażery. Symulatory te to wyizolowane elementy odzwierciedlające poszczególne obszary ciała człowieka. Ćwiczenia wykorzystujące symulację niskiej wierności mogą odbywać się również na symulatorach bardziej zaawansowanych. Należy pamiętać, że symulacja niskiej wierności to uczenie się wyizolowanych procedur i to stanowi główny cel ćwiczeń, sprawą drugorzędną jest wykorzystany sprzęt.
Przykładem trenażerów niskiej wierności mogą być:
Warto podkreślić, że symulacja niskiej wierności to tylko technika prowadzonych ćwiczeń, którą można wykorzystać np. podczas zajęć z przedmiotu podstawy pielęgniarstwa. Niewłaściwym jest twierdzenie, że studenci odbywają zajęcia z symulacji niskiej wierności. Można jedynie prowadzić szkolenie z wykorzystaniem metod symulacji niskiej wierności.
Zajęcia w centrum symulacji medycznej to niewątpliwa szansa dla studentów do nabywania nowych umiejętności praktycznych. W związku z tym należy zrobić wszystko, aby studenci którzy przychodzą na zajęcia do centrum symulacji medycznej, byli zaznajomieni z tematyką zajęć oraz przygotowani pod kątem teoretycznym. Powodem tego jest fakt, że w centrum symulacji medycznej więcej czasu powinno poświęcać się na zajęcia praktyczne niż na zajęcia teoretyczne. W związku z tym zachęca się, aby studenci na zajęcia przychodzili przygotowani pod kątem teoretycznym. Nauczyciel zawsze ma prawo sprawdzić i zweryfikować czy student jest przygotowany np. poprzez krótki sprawdzian teoretyczny, który dopuszcza do uczestnictwa w zajęciach praktycznych.
Przykładem metody realizacji zajęć z wykorzystaniem symulacji niskiej wierności jest metoda prof. Peytona, tak zwana: „metoda czterech kroków”. Metoda ta została stworzona do nauki prostych manualno-technicznych procedur medycznych. Polega na czterostopniowym modelu nabywania umiejętności praktycznych, które odbywają się w następujących krokach:
KROK 1 – pokaz w czasie rzeczywistym
W pierwszym kroku przedstawiana jest procedura, która wykonywana jest od początku do końca w czasie rzeczywistym bez bieżącego komentarza. W tym kroku możliwe jest wykorzystanie m.in. filmów instruktażowych. Jeżeli instruktor wykonuje samodzielnie tę procedurę w czasie rzeczywistym, musi pamiętać, aby powstrzymać się od komentowania wykonywanych czynności oraz wykonywać procedurę wzorowo.
KROK 2 – pokaz przez instruktora z komentarzem
W drugim kroku, zadaniem instruktora jest ponowne zademonstrowanie procedury z tym, że każdy prezentowany w danym czasie element jest przez niego komentowany. W tym kroku rolą instruktora jest przedstawienie procedury w zrozumiały sposób i rozłożenie jej na czynniki pierwsze tak, aby student nie miał wątpliwości dlaczego poszczególna czynność jest wykonywana w określonej kolejności.
KROK 3 – instruktor wykonuje procedurę jeszcze raz z instruktarzem studenta.
W trzecim kroku instruktor wykonuje poszczególne etapy ponownie z tym, że działania krok po kroku kierowane są według instruktażu studenta, który odbywa się na bieżąco w czasie wykonywania procedury.
KROK 4 – student uprzednio instruujący nauczyciela, wykonuje procedurę.
Każdy ze studentów, który instruował, przechodzi do osobistego przeprowadzenia procedury, podobnie jak we wcześniejszym kroku, jest ona wykonywana pod kierownictwem innego kolegi. Instruktor w trakcie ćwiczeń jest zobowiązany do kontroli poprawności instruktażu studenta oraz poprawności technicznego wykonania procedury.
Zaletą „metody czterech kroków” jest fakt, że student kilkukrotnie obserwuje daną procedurę, przeprowadza ją samodzielnie, a następnie instruuje w jaki sposób należy ją wykonać. Dzięki temu w krótkim czasie student nabywa umiejętności wykonania procedury manualno-technicznej. Niestety wadą tej metody jest jej czasochłonność oraz ograniczenia w liczbie osób uczestniczących w zajęciach. Natomiast od instruktora stosowanie tej metody wymaga dużej wiedzy merytorycznej oraz właściwego dopasowania procedury do danej metody 17.
Symulacja medyczna pośredniej wierności to metoda w której stopniowo wprowadzany jest kontekst kliniczny. Studenci wykonując procedury, oprócz koncentracji na poprawności wykonania poszczególnych kroków związanych z techniczno-manualnym zachowaniem, muszą zwracać uwagę na zaistniałą sytuację kliniczną. Student powinien dbać o odpowiedni kontakt i komfort pacjenta. Podczas zajęć instruktor sprawuje nadzór nad ćwiczącymi i jego zadaniem jest w pewnym sensie zapobieganie popełnienia poważnych i nieodwracalnych błędów. Do zajęć odbywających się z wykorzystaniem symulacji medycznej pośredniej wierności wykorzystywane mogą być zarówno trenażery jaki i bardziej zaawansowane symulatory. Tak naprawdę symulacja pośredniej wierności polega na wytworzeniu środowiska i kontekstu przez kreatywności instruktora, a nie sprzęt sam w sobie. Zajęcia, które realizowane są z wykorzystaniem symulacji pośredniej wierności, to zajęcia które mogą być np. jedynymi z pierwszych zajęć, które byłyby swego rodzaju wprowadzeniem do symulacji wysokiej wierności. Dodatkowo zajęcia z wykorzystaniem symulacji pośredniej wierności mają zastosowanie we wczesnym etapie edukacji, kiedy studenci nie są jeszcze gotowi na podejmowanie samodzielnych decyzji, bądź popełnianie błędów 18.
Przykłady zajęć na których można wykorzystać symulację pośredniej wierności:
Podobnie jak na zajęciach wykorzystujących symulację niskiej wierności, wiarygodność określana jest poprzez cel zajęć oraz formę ich realizacji. W symulacji pośredniej wierności mogą być wykorzystane trenażery niskiej wierności, symulatory wysokiej wierności, jednak najpowszechniej wykorzystuje się niezbyt skomplikowane proste symulatory. Poniżej przykład takiego symulatora:
Symulacja wysokiej wierności to metoda realizacji zajęć w której wdrażane są złożone scenariusze symulacyjne, które obejmują swoją treścią, wiele procedur i aspektów merytorycznych, angażujących pojedynczych uczestników lub zespoły. Symulacja wysokiej wierności używana jest do zintegrowanego procesu edukacyjnego, który obejmuje: wiedzę teoretyczną, umiejętności praktyczne oraz postawy takie jak: podejście i kontakt z pacjentem, praca zespołowa, komunikacja. Na tym etapie studenci samodzielnie podejmują decyzje, decydują o wdrażanym postępowaniu w zależności od swojej wiedzy i analizy danej sytuacji klinicznej. Symulacje wysokiej wierności wymagają od instruktorów dużej dbałości o szczegóły techniczne i merytoryczne szkolenia, które mają kompleksowy charakter. Nauka przez doświadczenia to jedna z najbardziej efektywnych metod dydaktycznych. Studenci jako uczestnicy symulacji rozwiązują przygotowany problem kliniczny w postaci scenariusza symulacyjnego, który zawiera wiele czynności, które powinny zostać wykonane przez studentów. Instruktor podczas zajęć wykorzystujących techniki symulacji wysokiej wierności swoją rolę ogranicza do prowadzenia scenariusza, nie angażując się zupełnie w działania uczestników. Student podejmuje odpowiedzialność za wykonywane od samego początku do końca czynności procesu terapeutyczno-diagnostycznego. Scenariusze wysokiej wierności realizowane są w salach, które odzwierciedlają rzeczywistość kliniczną, monitorowanych audio i wideo z możliwością zapisu oraz transmisji. Instruktor znajduje się sali oddzielonej lustrem weneckim- tak zwanej sterowni. Zajęcia wykorzystujące symulacje wysokiej wierności integrują wcześniej nabytą wiedzę i umiejętności. W związku z tym studenci powinni dobrze się do nich przygotować. Przygotowanie do zajęć należy rozumieć następująco:
Zajęcia które odbywają się z wykorzystaniem symulacji medycznej są kosztochłonne, dlatego należy dołożyć wszelkich starań, aby były jak najbardziej efektywne. Oznacza to, że nie należy dopuszczać do sytuacji, w której studenci nie będąc przygotowani merytorycznie biorą udział w zajęciach. Wynika to z faktu, że tacy studenci nieefektywnie uczestniczą w zajęciach a tym samym nie pogłębiają posiadanej wiedzy.
Do realizacji zajęć wykorzystujących symulację wysokiej wierności wykorzystywane są najwyższej klasy symulatory medyczne „High Fidelity”, które łudząco przypominają człowieka. Podobieństwo występuje zarówno pod kątem wizualnym jak i funkcjonalnym. Oznacza to, że symulatory są w stanie odzwierciedlić procesy fizjologiczne i patologiczne ciała człowieka 19.
Kluczowe cechy symulatora wysokiej wierności (techniczne):
W zajęciach z wykorzystaniem symulacji medycznej wysokiej wierności, powinien brać udział student zdolny do autorefleksji. Jak wspomniano już wcześniej, aby było to możliwe student powinien posiadać zasób określonej wiedzy i doświadczenia.
Nie ma ograniczeń związanych z wykorzystaniem metod symulacji, tak naprawdę każdy przedmiot może być realizowany w takiej formie. Oczywiście najistotniejszym aspektem, który należy wziąć pod uwagę jest skonstruowanie odpowiedniego scenariusza symulacyjnego.
Podsumowując – symulacja to metoda, a wiarygodność określa cel i sposób realizacji zajęć. Podział symulacji medycznej na niską, pośrednią i wysoką wierność to umowny podział ułatwiający przechodzenie poprzez kolejne etapy nauki 20.
Do symulacji medycznej:
| Tabela 2. Poziomy symulacji medycznej | |
| Symulacja medyczna niskiej wierności |
|
| Symulacja medyczna średniej wierności |
|
| Symulacja medyczna wysokiej wierności |
|